Opnieuw schriftelijke vragen, reactie omwonenden

aangepast 2 april 2021

Gemeenteraadsleden van CDA en D66 hebben opnieuw schriftelijke vragen gesteld over de veiligheid van de Waterlinieweg. De vragen, en het antwoord van het College van B&W van 2 maart 2021, staan op de website van de gemeente: zie hier.

Op 1 april jl. kondigde de gemeente aan dat in de week van 12 april vangrails terug worden geplaatst op een aantal locaties langs de Waterlinieweg, volgens haar voorstel van 16 juli 2019.

Volgens omwonenden blijft de Waterlinieweg ook daarna onveilig voor weggebruikers en voor het kwetsbare publiek in de omgeving: er blijven weggedeelten bestaan waar voertuigen bij calamiteiten van de taluds kunnen storten.

De gemeente schat het risico op zulke ongevallen in als klein. Omwonenden maken zich zorgen om de grote kans op ernstig tot zeer ernstig letsel, voor inzittenden en publiek in de omgeving, wanneer deze ongevallen plaatsvinden. Als wegbeheerder is de gemeente mogelijk aansprakelijk voor de gevolgen.

Omwonenden dringen aan op een onafhankelijke beoordeling van de veiligheidsaspecten van de Waterlinieweg, en zoeken daarvoor steun bij de gemeenteraad.

T.b.v. de gemeenteraadsleden schreven omwonenden onderstaande reactie op de antwoorden van het College (verzonden op 8 maart):

 

"Kort samengevat stelt U de vraag: voldoet de Waterlinieweg aan de richtlijnen voor veilige weginrichting als de verbeteringen volgens het voorstel van de gemeente van 16 juli 2019 worden uitgevoerd.

Op die vraag geeft het College geen antwoord. Volgens omwonenden is het antwoord: nee. De weg is niet veilig zolang weggebruikers bij calamiteiten van de taluds kunnen storten.

Volgens het College (antwoord 3) maken omwonenden zich zorgen om een klein risico, dat niet volledig uitgesloten kan worden.

Volgens omwonenden gaat het om een groot risico, dat met het verwijderen van de vangrails door de gemeente is geïntroduceerd, en dat vóór 2017 niet bestond. Het betreft een nieuwe categorie ongevallen, waarbij voor weggebruikers, en voor het publiek in de omgeving, de kans op ernstig tot zeer ernstig letsel groot is.

Het College herhaalt (antwoord 2) dat het, met het geheel of gedeeltelijk weglaten van de vangrails, wil bereiken dat weggebruikers beseffen dat het om een 70 km/u weg gaat. De functie van de oorspronkelijke vangrails, voor de fysieke veiligheid van de weggebruikers, vanwege de steile taluds, laat het daarbij buiten beschouwing.

Zolang het College aan dit idee vasthoudt, maakt het feitelijk de afweging dat een maatregel, bedoeld om het gedrag van weggebruikers te beïnvloeden, ten koste mag gaan van de fysieke veiligheid van diezelfde weggebruikers én, in hun kielzog, mag leiden tot slachtoffers onder het fietsend en wandelend publiek in de omgeving.

De benadering en de argumentatie, van het College m.b.t. de veiligheidsaspecten van de Waterlinieweg, kunnen niet in overeenstemming zijn met de aard en de bedoeling van de richtlijnen voor veilige weginrichting.

Het College laat onvermeld, dat wij al langer aandringen op een onafhankelijke (her)beoordeling van het ontwerp van de herinrichting, en van het verbeterplan van 16 juli 2019, waarin nadrukkelijk de veiligheidsaspecten van de steile taluds worden betrokken, met het oog op zowel weggebruikers als het kwetsbare publiek in de omgeving. Zie NB.

Wij verwachten dat zo’n onafhankelijke beoordeling duidelijk maakt in hoeverre de Waterlinieweg, na de uitvoering van het verbeterplan van 16 juli 2019, zal voldoen aan de richtlijnen, en welke aanvullende maatregelen er nodig zijn.

Als de kosten (antwoord 2) van aanvullende maatregelen voorlopig niet door de gemeente opgebracht kunnen worden, zijn wellicht langdurig maatregelen nodig zoals wij eerder voorstelden: afsluiten van de rechterrijstrook en de busbanen langs de taluds, en verlaging van de maximum snelheid. Het verkeer op de Waterlinieweg komt pas echt in de knel als de verbreding van de A27 doorgaat.

Het College refereert (antwoord 3) aan de verkeersveiligheidsaudit van 29 augustus 2016 van het ontwerp van de herinrichting. Volgens ons kon het bureau de veiligheidsaspecten, i.v.m. de verhoogde ligging van de weg, niet goed beoordelen: de taluds komen niet voor op de tekeningen die het van de gemeente kreeg voorgelegd (zie bijlage bij de audit). Hetzelfde geldt voor de beoordeling door de commissie BInG.

Het College laat ook onvermeld, dat wij hebben gewezen op de mogelijke aansprakelijkheid van de gemeente voor (letsel)schade van bestuurders die met hun voertuigen van het talud storten, en voor de letselschade die zij daarbij toebrengen aan fietsers en voetgangers in de omgeving. De wegbeheerder kan hierop worden aangesproken, als de inrichting van de weg te weinig doet om de gevolgen van ongevallen te beperken. Met name als, zoals hier, een aanpassing door de wegbeheerder juist leidt tot een veel ernstiger afloop van ongevallen.

Het spijt ons zeer dat herstel van de veiligheid van de Waterlinieweg nodig is, en extra kosten met zich meebrengt. Wij vermoeden dat de veiligheidsaspecten, gerelateerd aan de steile taluds, al in een vroeg stadium buiten beeld zijn geraakt. Civieltechnisch was aanpassing van de taluds t.b.v. de herinrichting niet nodig: ze kwamen daardoor niet voor in het ontwerp. Dat werd daarmee ongeschikt als basis voor de juiste en volledige beoordeling van de veiligheidsaspecten van de herinrichting.

NB: De herbeoordeling van de veiligheidsaspecten van de Waterlinieweg zou uitgevoerd moeten worden door een verkeersveiligheidsbureau dat nog niet eerder bij de herinrichting betrokken was. Dus niet door [...], en ook niet door bureau [...], dat de audits van 2016 en 2017 in dienst of in opdracht van [...] uitvoerde.

Bij de herbeoordeling zouden ook de houten geluidsschermen betrokken moeten worden. Het verbeterplan gaat uit van voertuigkerende kwaliteiten, waarop deze niet zijn ontworpen. Ze werden destijds achter de bestaande vangrails geplaatst.

Het verbetervoorstel van 16 juli 2019 laat ruimte voor aanvullende maatregelen: de gekozen geleiderail 'is indien nodig breder inzetbaar langs de Waterlinieweg.'"

Gemeente volhardt in onbegrijpelijk risico met mensenlevens

Volgens de gemeente is het risico op ongevallen op de Waterlinieweg verminderd na de herinrichting van 2017. Volgens omwonenden zijn de gevolgen van de ongelukken die er nog steeds gebeuren onacceptabel veel ernstiger dan voorheen.

Uit het antwoord van 10 maart jl., op de zorgen die omwonenden in een gesprek op 7 januari hebben geuit, blijkt dat de gemeente blijft bij een beperkt herstelplan, waarmee zij volgens omwonenden volhardt in een onbegrijpelijk risico met mensenlevens.

(Het antwoord van de gemeente van 10 maart, en de notulen van het gesprek van 7 januari, zijn onderaan dit bericht toegevoegd.)

Sinds de herinrichting van de weg in 2017, kunnen fietsers en voetgangers zich niet meer veilig door het gebied rond de Waterlinieweg bewegen. Zij lopen het risico slachtoffer te worden van voertuigen die bij calamiteiten van het talud  storten, doordat bij de herinrichting de vangrails zijn verwijderd.

De gemeente nam deze maatregel om, voor weggebruikers, de “uitstraling” van een 70 km/u weg te onderstrepen. In de beleving van omwonenden heeft de gemeente hun veiligheid opgeofferd aan de jacht op hardrijders.

Naar aanleiding van zorgen, geuit door gebruikers van fiets- en voetpaden en omwonenden, vooral na ongelukken op de Waterlinieweg in 2018 en 2019, heeft de gemeente met de Raadsbrief van 16 juli 2019 een plan gepresenteerd om de veiligheid te verbeteren, door op een paar stukken geleiderails terug te plaatsen.

Volgens omwonenden schiet dit plan tekort, omdat er grote delen van het traject overblijven waar voertuigen nog steeds van de weg kunnen raken en daarbij slachtoffers maken onder kwetsbare verkeersdeelnemers in de omgeving.

Voor zover bij omwonenden bekend is er, in decennia vóór 2017, nooit een voertuig over de vangrails heen van het talud geraakt.

Sinds het verwijderen van de vangrails in 2017 tellen omwonenden vijf voertuigen die van de weg zijn geraakt. Drie daarvan zijn van het talud gestort, en één is daadwerkelijk op een belendend fietspad terecht gekomen.

Juist omdat de gevolgen van de ongevallen veel ernstiger zijn, kunnen omwonenden zich niet voorstellen dat het herstelplan van 16 juli 2019 voldoet aan de richtlijnen voor veilige weginrichting.

De gemeente houdt vol dat de weg veilig is, op basis van een verkeersveiligheidsaudit uit 2016. Volgens omwonenden houdt deze audit onvoldoende rekening met de gevaren van de taluds, met name voor de gevolgen van ongevallen, zowel voor de gebruikers van de weg als van de naastgelegen fiets- en wandelpaden.

De algemene richtlijnen voor veilige weginrichting geven aan dat een steil talud afgeschermd moet worden (met geleiderails o.i.d.), om te voorkomen dat voertuigen er bij ongevallen onbeheersbaar vanaf kunnen gaan, vanwege het ernstige letsel dat inzittenden daarbij kunnen oplopen.

Als de Waterlinieweg daaraan voldoet, bestaat het gevaar voor fietsers en voetgangers in het gebied (om door vallende auto’s te worden getroffen) ook niet meer.

Omwonenden zouden graag zien dat de veiligheid van de Waterlinieweg opnieuw wordt beoordeeld door een onafhankelijk erkend verkeersveiligheidsbureau, dat nog niet eerder bij de herinrichting van de weg betrokken was.

Op de dag (10 maart) dat de gemeente haar antwoord aan omwonenden zond, raakte een mobiele hijskraan van de Waterlinieweg (zie AD-Utrecht). Er was alleen sprake van materiële schade. Maar de schade, aan geluidswal en aan de mobiele hijskraan, had beperkter kunnen zijn als het voertuig was tegengehouden door geleiderails. De berging van de mobiele kraan was aanmerkelijk gemakkelijker en sneller verlopen, met minder hinder voor het overige verkeer.

Ook is het omwonenden niet bekend dat bomen en andere obstakels op de taluds erkend worden als veilige voertuigwerende keringen om voetgangers, fietsers en benzinestations te beschermen. In ieder geval dragen deze obstakels bij aan aanzienlijk ernstiger letsel bij bestuurders die, door welke oorzaak dan ook, met hun voertuig van het talud storten.

Bij de eerdere drie gevallen, waarbij personenauto’s van de weg raakten, hadden de hulpdiensten grote moeite om bestuurders uit hun positie te bevrijden en hun voertuigen van de taluds te bergen.

[Op dit moment (maart 2020) beraden omwonenden zich op het antwoord van de gemeente.]

Hieronder het antwoord van 10 maart van de gemeente op de zorgen van omwonenden. Daaronder de notulen van het gesprek met de gemeente op 7 januari.

Het antwoord van de gemeente en de notulen zijn geanonimiseerd (namen ambtenaren en omwonenden), maar verder niet geredigeerd. De notulen zijn geschreven door de Beleidsadviseur mobiliteit van de gemeente.

Antwoord gemeente, 10 maart 2020:

Op 7 januari had u een gesprek met de Programmamanager verkeersveiligheid en de Beleidsadviseur mobiliteit van de gemeente over de verkeersveiligheid van de Waterlinieweg. Op verzoek van hen stuur ik u de onderstaande terugkoppeling.

Zoals we u hebben laten weten willen we voor het eind van het jaar op vier locaties langs de Waterlinieweg een vangrail plaatsen (de rode lijnen in raadsbrief). Tijdens het overleg van 7 januari 2020 heeft u aangegeven zich ook zorgen te maken over de (verkeers)veiligheid van de andere fiets- en voetpaden langs de Waterlinieweg en de verkeersveiligheid voor automobilisten. Daarnaast heeft u gevraagd de veiligheid van de naastgelegen tankstations te beoordelen.

Naar aanleiding van uw zorgen hebben wij de veiligheid van de tankstations Esso Express en BP Galgenwaard voorgelegd aan onze adviseur externe veiligheid. Daarnaast zijn we nog eens alle voet- en fietspaden langs de Waterlinieweg langsgelopen. Hieronder vindt u eerst onze conclusie. Daaronder licht ik deze toe.

Conclusie
Wij zien geen bijzonder risico bij het tankstation anders dan de normale risico’s die altijd aanwezig zijn bij tankstations. Wij nemen hiervoor dus geen aanvullende maatregelen.

Bij de fiets- en voetpaden die we aanvullend hebben beoordeeld is het risico naar onze mening eveneens niet hoog. Ook hier nemen wij geen aanvullende maatregelen.

Toelichting risico’s tankstation
Het risico bij een tankstation wordt gevormd door de aanwezigheid van een tankauto voor de bevoorrading van de ondergrondse tank. De tijd dat een tankauto aanwezig is om te bevoorraden is kort. Indien een van de tankstations zou worden geraakt kan er een brand ontstaan die iets intenser is dan bij een ‘normale’ brand, maar niet zodanig om zorgen om te maken. We achten de kans dat een voertuig de tankstations raakt ook zeer klein. De Waterlinieweg loopt hier in een rechte lijn, en aan beide zijden zijn bomen aanwezig. Bij het Esso-tankstation zit er ook een oprit tussen. Al met al vinden we dat de Waterlinieweg geen gevaar vormt voor de tankstations.

Toelichting risico’s overige fiets- en voetpaden
Bij bepalen voor de locaties van de vangrail hebben we gekeken naar de risico’s voor de fietsers en voetgangers, de meest kwetsbare verkeersdeelnemers. We hebben gekeken of een voertuig het fiets- en voetpad zou kunnen bereiken, en naar de ongevallen die hebben plaatsgevonden. De vangrail wordt geplaatst op de gedeeltes waar een fietspad of voetpad langs de hoofdrijbaan loopt, en geen geluidswal aanwezig is. Voor de overige fiets- en voetpaden langs de Waterlinieweg vinden we het risico zeer klein. De afstand naar fiets– en voetpaden is voldoende groot en/of er zijn obstakels, zoals een geluidswal.

Tot slot
Er is het afgelopen jaar al een korte handhavingsactie op snelheid geweest, met als resultaat diverse bekeuringen en zelfs enkele invorderingen van het rijbewijs. We gaan met het OM en de politie in overleg over de mogelijkheden om vaker dergelijke handhavingsacties in te zetten.

Notulen gesprek 7 januari 2020:

Notulen overleg over verkeersveiligheid Waterlinieweg 7 januari 2020 Tijdstip: 15.30 - 16.30 uur
Aanwezigen:
Twee omwonenden
Programmamanager verkeersveiligheid en Beleidsadviseur mobiliteit (gemeente) 

Aanleiding:
• De Waterlinieweg is in 2017 opnieuw ingericht, hierbij is de vangrail weggehaald. Bij bewoners zijn zorgen geuit over de verkeersveiligheid door deze maatregel. Deze zijn beschreven in een blog: https://waterlinieweg.blogspot.com/
Samenvatting belangrijkste bespreekpunten
• Aangekaart wordt door de omwonenden dat de verkeersveiligheid voor
fietsers- en voetgangers is verslechterd door het weghalen van de vangrail. Sinds het weghalen van de vangrail zijn vier voertuigen op het talud gekomen, waarbij één keer een voertuig het fietspad heeft doorkruist. De grootste zorgen bestaan over de verkeersveiligheid van de naastgelegen fiets- en voetpaden. Maar ook gevraagd wordt om nog eens te kijken naar de verkeersveiligheid voor automobilisten op de Waterlinieweg wanneer deze naast de weg raken.
• De omwonenden willen worden meegenomen in het proces. Willen begrijpen welke stappen worden genomen en waarom. In de raadsbrief van 16 juli 2019 is beschreven dat op verschillende gedeeltes de vangrail terug wordt geplaatst, maar wanneer dit gebeurt is onduidelijk. Dit inzichtelijk maken zou helpen bij het begrijpen van het proces.
• Indien dit jaar niet voldoende budget is voor een vangrail op alle locaties, wordt gevraagd om te onderzoeken of een vangrail op de meeste urgente locaties wel mogelijk is. Dit zijn het fietspad Houtensepad en het fietspad aan de zijde van de Intratuin.
• De omwonenden vinden dat in de brief van 16 juli 2019 een aantal locaties vergeten zijn waar ook fiets- en wandelpaden langs de Waterlinieweg lopen. Ook liggen er een tweetal tankstations dicht langs het verhoogde gedeelte van de Waterlinieweg. Waarbij vooral voor het tankstation van de ‘ESSO’ zorgen zijn dat een voertuig deze kan raken.
• Tijdens het gesprek wordt het voorstel gedaan om een tijdelijke snelle oplossing (totdat vangrail wordt geplaatst) te onderzoeken voor de meest urgentie locatie. Dit is het fietspad aan de zijde van de Intratuin. Gedacht wordt aan afzettingsblokken die ook bij wegwerkzaamheden worden gebruiken.
• Aangegeven wordt dat er vaak te hard wordt gereden op de Waterlinieweg, ook boven de 100km/ uur. Gevraagd wordt om meer te handhaven en te kijken naar eventuele flitspalen.
• Het idee leeft dat op sommige locaties het risico minder wordt gevoeld, omdat de Waterlinieweg vrijwel niet zichtbaar is.
• De Programmamanager verkeersveiligheid geeft aan dat de urgentie over de verkeersveiligheid op de naastgelegen fiets- en voetpaden wordt gevoeld. Het budget om maatregelen te nemen voor verkeersveiligheid is echter beperkt, waardoor moet worden geprioriteerd tegenover andere knelpunten in de stad.
 In 2019 was geen geld meer beschikbaar om de maatregel uit te voeren, dit jaar is er weer geld beschikbaar. In februari wordt aan de gemeenteraad gerapporteerd (in voortgangsrapportage) waar dit geld aan besteed wordt. 

Gemaakte afspraken
• Afgesproken wordt dat voor de locatie ‘zijde Intratuin’ onderzocht wordt of tijdelijke snelle maatregelen mogelijk zijn wanneer de definitieve maatregel te lang duurt. Bijvoorbeeld het plaatsen van afzettingsblokken. De kosten en tijdsduur om dit uit te voeren moeten wel in verhouding staan tot de effectiviteit.
• Afgesproken is om ook te kijken naar de veiligheidssituatie voor de twee tankstations, en de niet meegenomen fiets- en voetpaden. En hierover terug te koppelen.
• Afgesproken wordt om te blijven informeren over het vervolg. In februari wordt gerapporteerd waar het geld aan wordt besteed, en is duidelijk of de maatregel dit jaar wordt uitgevoerd. Indien er toch onduidelijkheden blijven ontstaan is afgesproken dat contact kan worden opgenomen met de programma-assistent.
• Indien er dit jaar niet voldoende budget is voor de aanleg van alle locaties die in brief zijn genoemd, wordt gekeken of de meeste urgentie locaties wel al mogelijk zijn. Dit zijn het fietspad Houtensepad en het fietspad aan de zijde van de Intratuin.

Vervolg spreekuur wethouder: overleg veiligheid met ambtenaren.

Op het spreekuur bij Wijkbureau Zuid, van 5 december jl., heeft de wethouder een vervolggesprek met ambtenaren verkeersveiligheid toegezegd, over de zorgen die het langer voortduren van de onveiligheid van de Waterlinieweg in de omgeving opleveren. Dit overleg zal begin januari plaatsvinden.

Onderwerpen:

1. Beperken levensgevaar Waterlinieweg voor periode tot structureel herstel.

2. Ontbrekende stukken in herstelplan geleiderails.

Uitgangspunten:

1. Fietsers en voetgangers moeten zich volkomen veilig door het gebied rond de de Waterlinieweg kunnen bewegen. Daar hoort op geen enkele manier bij dat zij, als “gevolgschade”, slachtoffer kunnen worden van calamiteiten die zich op de Waterlinieweg voordoen.

2. Automobilisten moeten zich zo veilig mogelijk over de Waterlinieweg kunnen verplaatsen. Daar hoort niet bij dat zij ernstig letsel oplopen, doordat hun voertuig van de steile taluds stort, als zij door onvoorziene omstandigheden van de weg raken.

Erkenning gevaar door gemeente:

Met haar raadsbrief van 16 juli 2019 erkent de gemeente het gevaar en kondigt zij het herstel van de veiligheid van de Waterlinieweg aan door het plaatsen van nieuwe geleiderails.

Met de raadsbrief van 19 september 2019 laat de gemeente weten dat de uitvoering van het herstel voorlopig wordt uitgesteld, wegens gebrek aan middelen.

Zorgen t.a.v. uitstel en herstelplan:

Door het uitstel, stelt de gemeente fietsers en voetgangers in de omgeving, maar ook de gebruikers van de Waterlinieweg, voor onbepaalde tijd langer bloot aan een levensgevaarlijke situatie.

Dat is onverantwoord: nu de gemeente zich bewust is van de situatie, zou zij onmiddellijk maatregelen moeten nemen om het gevaar te beperken, bijvoorbeeld door de maximum snelheid te verlagen en de rechter rijstrook af te sluiten, om voertuigen zo ver mogelijk van de steile taluds af te houden.

Het eventueel afsluiten van fiets- en wandelpaden in de omgeving, als tijdelijke maatregel, gaat voorbij aan het gevaar dat de taluds opleveren voor automobilisten op de Waterlinieweg.

In het herstelplan, zoals op 16 juli door de gemeente gepresenteerd, ontbreken nieuwe geleiderails op sommige stukken, bijvoorbeeld ter hoogte van wandelpaden in het Beatrixpark en op begraafplaats Tolsteeg, die daar tot direct onderaan de taluds van de Waterlinieweg liggen.

Toelichting:

Vóór de herinrichting van 2017 was de Waterlinieweg uitgerust met vangrails en 100% veilig voor fietsers en voetgangers in de omgeving. Voor zover bij omwonenden bekend is er nooit een voertuig, over de vangrails heen, van het talud gestort.

Met de herinrichting zijn de vangrails verwijderd. Sindsdien kunnen fietsers en voetgangers in de omgeving, en inzittenden van auto’s op de Waterlinieweg, slachtoffer worden van calamiteiten waarbij auto’s van de taluds storten, zoals is gebleken bij ongevallen in 2018 en 2019.

Bij de herinrichting van de weg is eenzijdig gefocust op gedragsbeïnvloeding van hardrijders. Getracht is het karakter van een 70km/u weg te onderstrepen door de vangrails weg te halen.

Hierbij zijn op een rampzalige manier de gevolgen veronachtzaamd: er werd een levensgevaarlijke situatie gecreëerd voor fietsers en voetgangers in de omgeving, en voor de gebruikers van de weg. Het herstel van de veiligheid achteraf kost de Utrechtse belastingbetaler extra geld.

Bij de herinrichting in 2017, is de veiligheid van fietsers en voetgangers in de omgeving compleet genegeerd. Het herstelplan is een poging hierin te voorzien, maar het doet te weinig voor automobilisten die van de weg dreigen te raken. Op delen van het traject kunnen zij nog steeds van het talud storten, met onaanvaardbaar ernstig letsel als gevolg.

De hoofdlijnen voor een veilige weginrichting, bij steile taluds, zijn duidelijk. Herstel van de veiligheid van de Waterlinieweg kan geen probleem zijn, wanneer deze evenwichtig worden toegepast.

Vastgesteld moet worden dat, op het traject waar de Waterlinieweg verhoogd is aangelegd, het weglaten van een fysieke afscherming, om de “uitstraling” van een 70 km/u weg te versterken, geen passende optie is om het gedrag van weggebruikers te beïnvloeden.

Raadsbrief 19/9/2019: herstel veiligheid uitgesteld

Het opnieuw aanbrengen van geleiderails langs de Waterlinieweg, om de veiligheid voor weggebruikers en fietsers en voetgangers in de omgeving te herstellen, is met zeker een half jaar uitgesteld.

Dit heeft de wethouder mobiliteit laten weten in de Voortgangsrapportage Verkeersveiligheid, die zij per raadsbrief van 19-9-2019 aan de gemeenteraad deed toekomen [zie hier]. Als reden geeft de wethouder: "In 2019 is er nog geen mogelijkheid om dit project te starten omdat alle beschikbare middelen voor dit jaar al ingezet zijn."

Eerste berichten uit de gemeenteraad zijn dat men wil onderzoeken of er op een andere manier financiering gevonden kan worden voor het onmiddellijke herstel van de veiligheid van de Waterlinieweg.

Onaanvaardbaar risico: tijdelijke maatregelen noodzakelijk

De gemeente erkent inmiddels het gevaar dat de Waterlinieweg oplevert voor de gebruikers van fiets- en voetpaden in de omgeving.

Door het herstel van de veiligheid met zeker een half jaar uit te stellen, neemt de gemeente een onaanvaardbaar risico met mensenlevens.

Als er geen geld is om de veiligheid onmiddellijk te herstellen, zou de gemeente tijdelijke maatregelen moeten nemen om het risico van ongevallen met ernstige afloop zoveel mogelijk te beperken. Bijvoorbeeld door, daar waar de Waterlinieweg verhoogd is aangelegd, de maximum snelheid te verlagen en de rechter rijstrook af te sluiten om daarmee voertuigen zo ver mogelijk van het talud af te houden.

Politieke oplossing, geen besef van urgentie

Kennelijk wreekt zich hier dat voor de onveilige situatie een politieke oplossing is gekozen, waarbij de gemeente volhoudt dat de Waterlinieweg op zich veilig is, maar dat de veiligheid voor fietsers en voetgangers in de omgeving kan worden verbeterd.

Hiermee worden de wethouder en het bureau dat de verkeersveiligheidsaudits deed uit de wind gehouden, terwijl tegemoet wordt gekomen aan de zorgen die leven in de omgeving.

Het uitstel van het herstel van de veiligheid, volgens de Voortgangsrapportage van 1 juli, laat zien dat door deze oplossing bij de gemeente het besef van urgentie ontbreekt. Een urgentie die dagelijks wordt gevoeld door bewoners in de omgeving, die gebruik moeten maken van de fiets- en voetpaden in de gevarenzone.

Als de oorspronkelijke verkeersveiligheidsaudits weerlegd zouden worden door een second opinion of een contra-expertise, kan de gemeente de onveilige situatie, en vooral de urgentie daarvan, niet langer ontkennen.

In haar communicatie blijft de wethouder hameren op het beperken van de overschrijding van de maximum snelheid van 70 km/u. Voor zover bekend werd geen van alle ongevallen, die sinds de zomer van 2017 langs de hele Waterlinieweg plaatsvonden (na de herinrichting), veroorzaakt door een te hoge snelheid.

Waar de inrichting van de Waterlinieweg, na het verwijderen van de vangrails, zwaar tekort schiet, is het beperken van de gevolgen van ongelukken waarbij auto’s van de weg raken. Door de steile taluds lopen inzittenden meer letsel op, en bestaat het gevaar voor ernstig levenslang of fataal letsel voor fietsers en voetgangers die door deze auto’s kunnen worden getroffen.

Een contra-expertise kan aantonen dat bij de oorspronkelijke verkeersveilgheidsaudits het gevaar van de steile taluds is onderschat, en dat de “kerende werking” van 10 cm hoge (trottoir)banden bij deze taluds volstrekt ontoereikend is. De audit, van de veiligheid van het fietspad tussen Koningsweg en Spoorviaduct, is niet objectief geweest (uitgevoerd door hetzelfde bureau), en te beperkt: deze had zich uit moeten strekken tot alle fiets- en voetpaden langs het volledige traject waar de Waterlinieweg verhoogd is aangelegd.

Raadsbrief 16/7/2019: geleiderails komen terug!

Op verschillende plaatsen langs de Waterlinieweg in Utrecht komen geleiderails (vangrails) terug. Dit heeft de wethouder van mobiliteit aan de gemeenteraad laten weten in de "Raadsbrief Verkeersveiligheid vrij liggende fietspaden en voetpaden Waterlinieweg" van 16 juli jl. (deze kan [hier] worden geraadpleegd).

Volgens de wethouder voldoet de Waterlinieweg zelf aan de eisen voor een veilige weginrichting. De aangekondigde plaatsing van geleiderails is bedoeld om de veiligheid voor de gebruikers van fiets- en voetpaden, onderaan het talud, te vergroten.

De raadsbrief gaat vergezeld van een kaart, waarop is aangegeven waar de geleiderails geplaatst zullen worden:

Locaties geleiderails: kaart bij Raadsbrief 16 juli 2019.

Veiligheid wandelaars onderbelicht?

Het lijkt erop dat de planners van de gemeente een aantal plekken, waar voetgangers tot pal onderaan het talud van de Waterlinieweg kunnen komen, over het hoofd hebben gezien. Het gaat om wandelpaden in het Beatrixpark, en op begraafplaats Tolsteeg. Deze zijn gelegen aan weerszijden van de Waterlinieweg, tussen het viaduct over de busbaan (Brennerbaan/Amethistlaan) en Fort Lunet III. Zie kaartje:

Wandelpaden Beatrixpark en begraafplaats Tolsteeg. Het groen gemarkeerde wandelpad in het Beatrixpark loopt gedeeltelijk pal langs het talud van de Waterlinieweg. Ook de wandelpaden voor bezoekers van de begraafplaats komen tot direct onderaan het talud.

Houten geleiderails; gerooid essenhout?

Voor de verkeersveilige aanleg van wegen bestaan uitgebreide richtlijnen. Ook geleiderails zijn gereguleerd, en ingedeeld in klassen naar de snelheid van het verkeer en de zwaarte van de te "keren" voertuigen. De gemeente kiest voor houten geleiderails, gezien de "natuurlijke uitstraling" en het "karakter van de weg".

Uit kringen van mensen, die zich betrokken voelen bij de veiligheid van de Waterlinieweg, komt de suggestie dat de gemeente zelf het hout voor de geleiderails zou kunnen aanleveren, in de vorm van essenbomen die in verband met de essentaksterfte massaal worden gerooid. Mogelijk kan op die manier worden bespaard op de kosten.

Financiering, planning, prioriteit

De kosten van de maatregelen worden geschat op € 250.000,-, te financieren uit het budget voor het actieplan Verkeersveiligheid. De prioriteit wordt afgewogen tegen andere gewenste maatregelen in het programma.

De wethouder zal de gemeenteraad hierover informeren in de eerste halfjaarlijkse voortgangsrapportage van dit jaar. Die zou de stand per 1 juli betreffen, zodat eind augustus meer bekend kan zijn.

Onderhoudsstatus fietspad

Volgens de wethouder is het fietspad langs de Waterlinieweg nog in goede staat. Onderhoud wordt pas over 5 à 10 jaar voorzien. Het is de gemeente kennelijk niet bekend dat het wegdek van het fietspad, op het viaduct over de spoorlijnen naar Arnhem en Den Bosch, een lappendeken is na vorstschade en onderhoud aan het beton van het viaduct. 

Vierde ongeval in zes maanden – stand van zaken

Op 7 maart zegde de wethouder van verkeer toe te bekijken welke mogelijkheden er zijn om de veiligheid van de Waterlinieweg te verbeteren. Op 13 maart en 4 april raakten opnieuw auto's van de weg en van het talud. Ondanks haar toezegging, houdt de wethouder vol dat het huidige wegontwerp voldoet aan de richtlijnen voor verkeersveiligheid.

Naar aanleiding van de ongevallen, en in het licht van de antwoorden van B&W op schriftelijke vragen van 23 mei 2017 en 22 januari 2019, en de openbaarmaking van de verkeersveiligheids-audits van 29 augustus 2016 en 19 juli 2017 [zie: Overzichtspagina], moet worden vastgesteld:

• de Waterlinieweg vormt een ernstig gevaar voor weggebruikers én omgeving,
• het argument voor het weghalen van de vangrails (max 70 km/u) is niet onderbouwd,
• bij steile taluds is "afscherming" de norm.

De recente ongevallen onderstrepen ernst en urgentie van de onveilige situatie op en rond de Waterlinieweg.

Richtlijnen

De richtlijnen voor een veilig wegontwerp zijn gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

1. ongelukken voorkomen,
2. letselschade beperken,
3. levens redden.

Zo scoort de Waterlinieweg: X X X (zeer slecht)

Legenda: goed √, slecht X. 

1. Ongevallen voorkómen: X

Het ontwerp van de Waterlinieweg richt zich uitsluitend op het beperken van ongevallen door te hard rijden. Om voor weggebruikers de "uitstraling" van een 70 km/u weg te benadrukken, zijn de vangrails weggehaald.

Echter, de gemeente kan niet aantonen dat er structureel te hard werd gereden, en ook niet welk effect het weghalen van de vangrails op het gedrag van automobilisten heeft. In antwoord op vragen schrijven B&W op 22 januari:

“Er zijn vooraf geen snelheidsmetingen gedaan, dus een vergelijk tussen voor- en na situatie is niet mogelijk.”

Bij de vier recente ongevallen was, voor zover bekend, van te hard rijden geen sprake.

2. Letselschade beperken: X

Sinds de vangrails zijn weggehaald, is de fysieke beveiliging van de Waterlinieweg opgehangen aan de "kerende werking" van 10 cm hoge trottoirbanden langs midden- en zijbermen.
Bij alle vier recente ongevallen heeft deze voorziening gefaald en raakten de auto's van de weg. Drie daarvan stortten onbeheersbaar van het talud:

• voor bestuurders en inzittenden is de afloop van deze ongevallen veel ernstiger dan voorheen,
• voor kwetsbare verkeersdeelnemers op fiets- en voetpaden onderaan het talud bestaat het gevaar door zulke voertuigen te worden getroffen, met onvoorstelbaar leed en letselschade als gevolg. 

3. Levens redden: X

Als er een ongeluk is gebeurd, is het van levensbelang dat de plek des onheils voor hulpdiensten goed bereikbaar en toegankelijk is. Op de met bomen en struiken begroeide steile taluds van de Waterlinieweg is de situatie bedroevend slecht.

Verkeersveiligheids-audits

Volgens de richtlijnen voor verkeersveilig wegontwerp, is "afscherming" van steile taluds de norm. De gemeente liet t.a.v. de Waterlinieweg twee verkeersveiligheids-audits uitvoeren.

Audit van 29 augustus 2016

In de audit van 29 augustus 2016 worden drie varianten voor het groot onderhoud van de Waterlinieweg op hun verkeersveiligheid beoordeeld. Bij twee varianten wordt "afscherming" van de steile taluds nodig geacht. Alleen bij de variant waarbij 10 cm hoge trottoirbanden worden toegepast is, volgens de rapporteurs, afscherming "niet persé" noodzakelijk. De gemeente kiest voor deze variant.

Audit van 19 juli 2017

Naar aanleiding van signalen van bezorgde fietsers en omwonenden, na het verwijderen van de vangrails, laat de gemeente de verkeersveiligheid van het fietspad tussen Koningsweg en Spoorviaduct onderzoeken. Dit resulteert in de audit van 19 juli 2017.

Volgens de rapporteurs is er slechts sprake van een "gevoel van onveiligheid (=subjectieve onveiligheid)". Op 7 oktober 2018 kwam hier daadwerkelijk een auto van het talud op het fietspad terecht.

De audit werd uitgevoerd door hetzelfde bureau en dezelfde rapporteurs die in de audit van 2016 hebben ingestemd met het weghalen van de vangrails.

Gewenste oplossing

Vier ongevallen in een half jaar tijd laten zien dat de Waterlinieweg, sinds het groot onderhoud in 2017, een ernstig gevaar vormt voor weggebruikers en omgeving.

De gewenste oplossing bestaat uit maatregelen die het gevaar van de steile taluds wegnemen:

• de veiligheid, voor weggebruikers én omgeving, zou opnieuw onafhankelijk moeten worden beoordeeld over het hele traject waar de Waterlinieweg verhoogd is aangelegd, in ieder geval tussen 't Goyplein en Stadionlaan,
• de steile taluds zijn langs vrijwel dit hele traject een gevaar voor weggebruikers en omgeving; niet alleen bij het in het oog springende fietspad tussen Koningsweg en Spoorviaduct,
• de geluidsschermen langs het traject geven een onterecht gevoel van veiligheid: deze zijn nooit op hun "voertuigkerende werking" beoordeeld (o.a. gevaar van splinterend hout, en voor achtergelegen fiets- en voetpaden),
• als de weg werkelijk veilig is ingericht voor de weggebruikers, dan kunnen die niet meer van het talud storten, en is ook het grootste gevaar voor fietsers en voetgangers in de omgeving weggenomen.

Ernst en urgentie

De wethouder deed haar toezegging mogelijkheden te bekijken om de veiligheid van de Waterlinieweg te verbeteren op 7 maart. Op 13 maart en 4 april raakten opnieuw auto's van de weg en van het talud. De ongevallen onderstrepen de ernst en de urgentie van de situatie.

Wethouder bekijkt mogelijkheden scheiding rijbaan fietspad

*** Vier ongevallen in zes maanden: zie Overzicht t/m 4 april 2019 ***

Toezegging wethouder scheiding rijbaan/fietspad
Op 7 maart 2019 heeft de wethouder verkeer toegezegd: “de raad in het voorjaar van 2019 per memo te informeren over de mogelijkheden voor scheiding rijbaan/fietspad". Zij deed dit in de vergadering van de raadscommissie Stad en Ruimte, naar aanleiding van vragen van gemeenteraadsleden.
Het is voor omwonenden zaak de vinger aan de pols te houden: het gaat niet alleen om "het fietspad", er zijn twee stukken fietspad die in de gevarenzone liggen, en delen van wandelpaden in het Beatrixpark.

Bij het groot onderhoud van de Waterlinieweg in de zomer van 2017 zijn de vangrails grotendeels weggehaald. Sinds die tijd staan gebruikers van fiets- en voetpaden, onderaan het talud, bloot aan het gevaar getroffen te worden door voertuigen die door onvoorziene omstandigheden van de weg raken. De realiteit van dit gevaar wordt onderstreept door ongevallen die plaatsvonden op 7 oktober en 19 november 2018.

Openbaar: verkeersveiligheids-audits
Op 28 februari 2019 zijn, na een WOB-verzoek, de rapporten van twee verkeersveiligheids-audits openbaar gemaakt, die in opdracht van de gemeente werden uitgevoerd i.v.m. het groot onderhoud aan de Waterlinieweg in 2017.

In de verkeersveiligheids-audits wordt het gevaar van de steile taluds onderkend, en aangegeven dat in principe voertuigkeringen nodig zijn. Alleen vanwege de “kerende werking” van de toegepaste “banden” (stoepranden) is het volgens de audit van 29 augustus 2016 “niet persé noodzakelijk steile taluds (…) af te schermen.”

Het gevaar dat fietsers en voetgangers lopen op het fietspad tussen het Spoorviaduct en de Koningsweg, wordt in de audit van 19 juli 2017 beschreven als: "Dit subjectieve gevoel van onveiligheid".

De openbaar gemaakte verkeersveiligheids-audits zijn in te zien op de WOB-website van de gemeente Utrecht.

Vinger aan de pols

De (on)veiligheid van de Waterlinieweg werd op 7 maart besproken in de raadscommissie Stad en Ruimte, als onderdeel van een bredere vergadering over een "Voortgangsrapportage verkeersveiligheid".

Uit de behandeling werd niet duidelijk of de veiligheidssituatie op en langs de Waterlinieweg bij wethouder en gemeenteraadsleden wel voldoende helder is. Het is voor omwonenden zaak de vinger aan de pols te houden:

Veiligheid fietsers en voetgangers

Er zijn twee urgente kwetsbare stukken fietspad langs de Waterlinieweg, namelijk:

a. het bekende stuk fietspad tussen Spoorviaduct en Koningsweg (klik op de plaatjes voor vergrotingen):

b. en het stuk fietspad waar dat passeert tussen Waterlinieweg en Fort Lunet III. Ook hier zijn de vangrails weggehaald en staan de fietsers bloot aan het gevaar getroffen te worden door voertuigen die door onvoorziene omstandigheden van de weg raken:

Verder zijn er in het Beatrixpark voetpaden, die even dicht langs de Waterlinieweg liggen als genoemde fietspaden:

Veiligheid automobilisten Waterlinieweg

Als in de veiligheid voor fietsers en voetgangers is voorzien, blijven er nog stukken Waterlinieweg over waar auto’s van het talud kunnen raken, met een ernstige afloop voor inzittenden.

De “kerende werking” van de “banden” (stoepranden) van het huidige wegontwerp is, getuige de ongelukken van 7 oktober en 19 november 2018, onvoldoende.

De wethouder gaf aan te streven naar een oplossing die veilig is voor zowel de inzittenden van voertuigen op de Waterlinieweg, als voor de fietsers op de lager gelegen fietspaden.

Bij (te) steile taluds worden algemeen voertuigkeringen toegepast. Daarmee wordt voorkomen dat auto’s van het talud af kunnen raken.

Tevens wordt daarmee voorkomen dat voertuigen op lager gelegen fiets- en voetpaden terecht kunnen komen.

De gewenste twee vliegen in één klap, dus.

De CROW richtlijnen voor veilig wegontwerp kennen een scala aan “afschermingsvoorzienigen”: vangrails, houten en betonnen voertuigkeringen, etcetera.

Voorbeeld: waar de Stadsbaan Leidsche Rijn verhoogd is aangelegd zijn voertuigkeringen toegepast, ondermeer ter afscherming van een lager gelegen fietspad aldaar. De gebruikte voorzieningen doen kennelijk geen afbreuk aan de “uitstraling”, "ervaring" of "beleving" van deze 50 km/u weg.

Videofragmenten commissievergadering Stad en Ruimte

De (on)veiligheid van de Waterlinieweg is besproken in de vergadering van de raadscommissie Stad en Ruimte op 7 maart, als onderdeel van een bredere Voortgangsrapportage verkeersveiligheid.

De agenda van de vergadering van 7 maart is hier in te zien.

Videofragmenten over de Waterlinieweg:

• Susanne Schilderman, gemeenteraadslid D66
• Jantine Zwinkels, gemeenteraadslid CDA
• Lot van Hooijdonk, wethouder Groenlinks
• Julia Kleinrensink, plaatsvervangend voorzitter

Interessant zijn ook de opmerkingen van de wethouder over haar insteek t.a.v. het verkeersveiligheidsbeleid.