Volgens de gemeente voldoet het ontwerp van de Waterlinieweg aan de richtlijnen voor verkeersveiligheid. In antwoord op meldingen van omwonenden en vragen in de media, blijft de gemeente erbij dat de vangrails niet terugkomen.
Inmiddels hebben, op 11 december, gemeenteraadsleden van D66 en het CDA schriftelijke vragen ingediend [zie hier]. De antwoorden van de gemeente worden begin januari verwacht. In april 2017 was de veiligheid van de nieuwe inrichting al onderwerp van schriftelijke vragen van de VVD [zie hier]. Daarbij ging het nog niet over de veiligheid van de omgeving.
Hoe de gemeente tot haar beoordeling komt is niet duidelijk. Het ontwerp richt zich alleen op het voorkómen van ongelukken, door "de uitstraling van een 70 km/u weg".
Als het toch misgaat doet de nieuwe inrichting niets om letsel te beperken. Er is dan niets om onfortuinlijke automobilisten te behoeden voor een onzachte landing onderaan het talud. En daar is niets om de gevolgen te beperken voor argeloze fietsers en voetgangers die door auto's worden getroffen.
In het algemeen zijn automobilisten aansprakelijk voor de letselschade bij botsingen met personen. Het valt te verwachten dat verzekeraars vragen zullen stellen bij de toepassing van de richtlijnen, en de schade willen verhalen op de gemeente in haar rol van wegbeheerder.
De gemeente zou per direct maatregelen moeten nemen om het gevaar, voor omgeving en gebruikers van de Waterlinieweg, te beperken. Bijvoorbeeld door tijdelijk de rechterrijstrook af te sluiten en de maximum snelheid te verlagen. Hiermee worden auto's zo ver mogelijk van het talud weggehouden.
Voor een structurele oplossing kan de gemeente kijken naar de Stadsbaan Leidsche Rijn, die voor de stad eenzelfde functie vervult als de Waterlinieweg. Waar de Stadsbaan verhoogd is aangelegd zijn fysieke voertuigkeringen toegepast, die kennelijk geen afbreuk doen aan de uitstraling van deze 50 km/u weg.
Toepassing richtlijnen renovatie 2017: bij bruggen en viaducten zijn de vangrails gehandhaafd. Het is onduidelijk waarom die verder grotendeels zijn verwijderd, zoals hier (rechtsboven). Auto's die nu van de Waterlinieweg raken belanden onverbiddelijk temidden van het publiek in de omgeving. (Locatie: fietsstraat Houtensepad, tussen Waterlinieweg en Fort Lunet III. Beeld: Google Street View.)
Het probleem met de Waterlinieweg is dat deze grotendeels verhoogd is aangelegd en de bermen zo smal en de taluds zo steil zijn, dat auto's die van de weg raken onbeheersbaar doorrollen en pas onderaan het talud tot stilstand komen, op naastgelegen fiets- of voetpaden, of tegen een boom. De veiligheid van fietsers en voetgangers is in het geding sinds de oorspronkelijk aanwezige vangrails zijn verwijderd, met de renovatie van de Waterlinieweg in de zomer van 2017.
Ongeruste omwonenden hebben leden van de Gemeenteraad benaderd i.v.m. de onveiligheid van fiets- en voetpaden in de directe omgeving van de Waterlinieweg sinds de renovatie.
De ongerustheid van bewoners laat zich objectiveren met de maatlat die de SWOV biedt om de veiligheid van wegontwerpen te beoordelen. De SWOV is de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.
Met die maatlat wordt bekeken wat een wegontwerp doet om: 1) ongelukken te voorkomen en, als er toch een ongeluk gebeurt, wat het doet om: 2) de (letsel)schade te beperken.
Omwonenden kunnen zich niet herinneren dat er vóór de renovatie van 2017 ooit een auto door of over de vangrails heen op een nabijgelegen fiets- of voetpad terecht is gekomen. Het oude ontwerp, met vangrails, is dus zeer effectief gebleken in het voorkomen van (letsel)schade bij fietsers en voetgangers, door auto’s die van de Waterlinieweg afraken.
Met de renovatie van 2017 zijn de vangrails verwijderd. Het nieuwe veiligheidsregime van de Waterlinieweg is gebaseerd op gedragsbeïnvloeding, door de “uitstraling” van een 70 km weg.
Bij recente ongelukken, op 7 oktober en 19 november, zijn twee auto’s van het talud gerold. Eén auto is daadwerkelijk op een fietspad terechtgekomen, de andere sloeg over de kop en belandde tegen een boom.
Deze ongelukken laten zien dat het nieuwe veiligheidsregime te weinig doet om te voorkomen dat auto’s van de Waterlinieweg raken. Het doet daarbij niets om de (letsel)schade te beperken: fietsers en voetgangers kunnen vol worden getroffen door een auto die van het talud afkomt, met mogelijk zeer ernstig letsel, of een fatale afloop, als gevolg. Het is een kwestie van puur geluk dat er bij het ongeluk op 7 oktober geen fietsers of voetgangers passeerden. Ook voor automobilisten die van het talud afrollen is de (letsel)schade veel groter dan wanneer zij worden tegengehouden door een vangrail.
Voor fietsers en voetgangers bestaat, sinds de renovatie van 2017, op een aantal plekken langs de Waterlinieweg acuut levensgevaar.
Volgens de SWOV is de wegbeheerder aansprakelijk voor de (letsel)schade, als bij een ongeval blijkt dat het wegontwerp (of het fietspad-ontwerp) niet aan de richtlijnen voldoet.
Bewoners in de omgeving maken zich zeer ongerust; de gemeente Utrecht wil desondanks de vangrails niet terugplaatsen. Deze patstelling vraagt om onderzoek en advies door een onafhankelijke instantie, die de veiligheidssituatie van de Waterlinieweg en de directe omgeving in hun samenhang evalueert.
Intussen zou de gemeente Utrecht zich moeten afvragen of zij verantwoordelijk wil zijn voor de acute onveilige situaties voor fietsers en voetgangers, die sinds de zomer van 2017 bestaan. Misschien moet zij overwegen fiets- en voetpaden, op de meest kwetsbare plekken, tijdelijk af te sluiten.
Er lijkt een kloof te ontstaan tussen datgene wat de gemeente Utrecht met haar verkeersmaatregelen beoogt en hoe die maatregelen, wat veiligheid betreft, door omwonenden en verkeersdeelnemers worden beleefd. Een ander voorbeeld daarvan is de kruising tussen 't Goylaan en Constant Erzeijstraat.
